Dứt đường ngôn ngữ

Pháp thoại Dứt đường ngôn ngữ được thầy Thích Thiện Thuận thuyết giảng tại chùa Huê Lâm 2, thị xã Phú Mỹ, tỉnh BRVT, ngày 05/07/2020

Kinh có ghi lại một cuộc đối thoại giữa du sĩ khổ hạnh Vacchagotta với đức Thế Tôn, và cuộc đối thoại này rất thiền.
Vacchagotta tới thăm Bụt. Ông hỏi:
– Này sa môn Gautama, có một linh hồn hay không?

Bụt im lặng không trả lời.
Lát sau Vacchagotta hỏi:
– Như vậy là không có linh hồn phải không?

Bụt cũng ngồi im lặng.

Sau đó Vacchagotta đứng dậy chào và đi ra.
Sau khi Vacchagotta đi rồi, Thầy A Nan hỏi Bụt:
– Tại sao Thầy không trả lời cho Vacchagotta?

Và Bụt bắt đầu cắt nghĩa…

* * *

Trong truyền thống thiền cũng có những cuộc đối thoại tương tự.
Có một thiền sinh tới tham vấn vị Thiền sư.

Theo truyền thống, vị thiền sinh nào được vào tham vấn đều được vị thị giả mời một chén trà.
Vị thiền sinh chắp tay hỏi:

– Con chó có Phật tánh không?
Vị Thiền sư nói:

– Uống trà đi
Sau đó có một vị thiền sinh khác đến tham vấn.
Vị này chắp tay hỏi:

– Bạch Thầy, như vậy là con chó không có Phật tánh, phải không?
Vị Thiền sư nói:

– Uống trà đi.
Sau khi vị thiền sinh thứ hai này đi rồi, vị thị giả của thiền sư chắp tay hỏi:

– Bạch Thầy, tại sao vậy? Tại sao hỏi con chó có Phật tánh hay không thì Thầy nói uống trà đi. Và khi hỏi con chó không có Phật tánh phải không thì Thầy cũng nói uống trà đi. Như vậy nghĩa là sao? Xin Thầy cắt nghĩa cho con.
Vị Thiền sư nhìn vị thị giả và nói:
– Uống trà đi.

* * *

Phương pháp của Thiền là cắt đứt con đường nói năng và dập tắt khung trời khái niệm trong đó ý thức cứ tiếp tục tư duy và đi tìm kiếm những ý niệm để cố gắng tìm hiểu thực tại (ngôn ngữ đạo đoạn, tâm hành xứ diệt).

Ngôn ngữ đạo đoạn là cắt đứt con đường ngôn ngữ.

Tâm hành xứ diệt nghĩa là dập tắt vùng trời của sự suy tư bằng khái niệm, đừng để tâm ý đi tìm những ý niệm: có-không, sanh-diệt,… đi tìm những ý niệm đó để mong cắt nghĩa sự thật.

Cho nên những câu: “Uống trà đi, uống trà đi, uống trà đi” lặp lại ba lần cho ba người, có nghĩa là:”Hãy chấm dứt con đường suy tư đi, hãy dập tắt vùng trời khái niệm đi thì mới có cơ hội tiếp xúc với sự thật”.

Trong câu chuyện của vị Thiền sư này, câu nói “uống trà đi” không những giúp cho hai vị thiền sinh cắt đứt được con đường suy tư và dập tắt được khung trời khái niệm, mà cũng giúp được cho cả vị thị giả làm được chuyện đó.